İnternet sitemize bir gözlük kullanıcısının velisi tarafından gönderilen soruyu İşin Uzmanlarından Erdal ÖZKAVAK ‘a sorduk.
GELEN MESAJ: Gözlükçünün kırılmaz diye sattığı gözlük camı 7 yaşında ki oğlumuzun yüzüne aldığı darbe sonucu kırıldı. Camdan kaynaklı cildinde küçük bir yaralanma oldu. Tekrar gözlükçüye gittiğimizde kolay kolay kırılmaz nasıl kırdı dedi ve kabullenmedi. Tekrar farklı bir gözlükçüden cam aldık. Bu camların dayanıklılık testi neye göre yapılmakta. Neye göre kırılır neye göre kırılmaz. Bu camlara ait testler ya da hangi şartlarda kırılıp kırılmayacağına dair daha önceleri arabalarda olduğu gibi testler yapılıyor mu? Bunların kırılıp kırılmayacağına kim karar veriyor? Son olarak bu gözlükçüyü şikayet etsem haklı çıkar mıyım?
Acaba organik camlarda dayanıklılık testi var mıdır? CR39 hammaddeli organik camlar üretilmeden önce kırılmaya karşı dayanıklılık testinden geçiyor mu? Bu testler nasıl yapılıyor?
Organik camların kırılması hakkında merak ettiklerimizi NOVAX – Beta Optik Yön.Kur.Üyesi Erdal ÖZKAVAK Beyefendiye sorduk. Gelen cevabı sizlerle paylaşıyoruz.
Bizlere zaman ayırıp sorumuzu cevapladığı için Erdal ÖZKAVAK Beyefendiye teşekkür ederiz.
CEVAP: Normal indeksli CR 39 plastik (organik) materyal gözlük camlarının, ‘kırılmaz’ iddiasıyla satılmış olması şaşırtıcıdır. Bu ifade tüketici tarafından sarf edilmekte, fakat itham edilen gözlükçü tarafından da aynen kabul ediliyor mu, tam anlayamadım. Hangi indeks/materyale sahip olursa olsun, plastik (organik) gözlük camlarının ‘kırılmaz’, çizilmeye karşı sert kaplamalı olanlara ‘çizilmez’ denilmesi yıllar öncesinde kaldı bence. Bunların yerine, artık hemen her Gözlükçü/Optisyen tarafından, ‘kırılmaya dayanıklı’ ‘çizilmeye karşı dirençli’ denildiğini düşünüyorum. Bunları ifade ederken, istisnai olarak kastını aşan, anlamını değiştirebilecek ifadeler kullanılıyor olabilir tabi. Bu bakımdan, meslektaşlarımızın cam-çerçeve sunumlarında, ürün açıklamalarına dikkat etmeleri, satış kaygısıyla anlık etkileme yerine, doğru ve yeterli bilgilendirmeye özen göstermesi gereklidir elbette.
Genel tanımıyla organik camların, kırılmaya karşı, sahip oldukları çok farklı materyallere bağlı olarak, inorganik-mineral gözlük camlarına göre 100 kata kadar dayanıklı olduğu bilinmektedir.
Bununla birlikte, 1.5 indeks CR39 organik materyalin, kırılma bakımından diğer materyallerden organik camlara göre, daha zayıf olduğunu söylemeliyiz. Özellikle 1.6 MR8, 1.67 MR10 ve MR7 materyallerin 7-8 kat daha dayanıklı olduğu bir gerçektir.
Kırılmaya dayanıklılık bakımından, Polikarbonat materyalin en iyi olduğu efsanesi de artık son bulmuştur. ‘İnsanlar yaşadığı gibi düşünür’ tecrübesinden hareketle, bu iddia faset gözlüklerin ortaya çıkmasına kadar karşılık bulmuştur. Fakat PC camların delme, kanal açılma, çentik açma v.b. işlemlere maruz kaldığında, bu materyalin amorf yapısı nedeniyle ortaya çıkan stresle, çatlaklar oluştuğu ve termal etkiyle de, delik ve çentik kenarlarında sertleşme meydana geldiği, esnekliğin kaybolarak, o bölgelerde kopmalar olduğu tecrübe edilmiştir. Artık bu nedenle ve çok düşük abbe değerine sahip olmasıyla da, oluşan dispersiyonun, görüş performansını olumsuz etkilemesi, önerilmemesi gereken bir materyal olduğu anlaşılmıştır. Bunun yerine, kırılmaya dirençli en iyi materyallerin, abbe değeri de yüksek olan, Trivex veya her firmada buna muadil ve farklı isimlerle sunulan ürünler tercih edilmelidir.
Bu kısa hatırlatmaya bağlı olarak, asıl konumuza gelirsek; gözlük camları taşıması gereken farklı özellikler bakımından testlere tabi tutulmaktadır elbette. Gözlük camlarının, taşıması gereken özellikler, Avrupa standartlarından ‘EN ISO 14889:2013 Oftalmik Optik Gözlük Camları – Kesilmemiş Bitmiş Camlar İçin Temel Gereksinimler’ başlığıyla yayımlanan direktiflerde izah edilmektedir.
Konumuzda, kırılma problemi söz konusu olduğundan, buna bakalım; Bu konuda farklı mekanik basınç testleri uygulanmakla birlikte, çarpmalara karşı dayanıklılığın ölçüldüğü en yaygın yöntem, Drop Ball Test (Düşen Bilye Testi)’dir. (Amerikan Ulusal Standartlarından, ASNI Z87.1’de de açıklanmaktadır) Bu darbe testi, 0.56 ons (yaklaşık 16 gr) ağırlığında, 5/8 inç (yaklaşık 1,6 cm) çapında çelik bir bilyenin, camın yüzeyine 50 inç (127 cm) yükseklikten düşürülmesidir. Bu düşüş, camın geometrik merkezine, camın 10 cm. yakınına kadar uzanan bir tüp içerisinde gerçekleştirilir.
Trivex ve PC testlerinde yükseklik 75 inç (190,5 cm) olarak uygulanmaktadır. Bu uygulamada, camda çatlama-kırılma görülmemelidir. Ancak, anlaşılacağı üzere bu testler, gözlük camının materyaline, merkez kalınlığına bağlı olarak değişebilecek, göreceli bir uygulamadır. Değişkenlerin değerlendirilerek formüle edildiği ve uygulanan parametrelerin değiştirildiği farklı prosesler söz konusudur.
Üretici firmalar, bu tür testlerden yararlanarak, ürettikleri farklı materyallerdeki gözlük camları için, güvenli merkez kalınlıklarını tayin ederler. Optisyenlik mağazalarında bu ve diğer testlerin yapılması kolay değildir. Kaldı ki gözlük camının, hayatın doğal akışı içerinde maruz kalabileceği darbeler, bu testlerdekinden çok daha şiddetli olabilir.
Bir hususu da belirtmek lazım; organik camlar, plastik yaşlanmasına bağlı olarak, stokta bekleme sürelerinin çok uzun olması ve kullanım sürecinde maruz kaldığı UV ışınları nedeniyle, zamanla esnekliği zayıflayarak daha kırılgan hale gelirler. Saygılarımla. Erdal ÖZKAVAK
